Rủi ro cháy nổ từ pin laptop

Laptop là sản phẩm gắn liền với nhiều người vì lý do công việc tuy nhiên rủi ro về cháy nổ từ pin laptop thì không phải ai cũng để ý.

Nhẹ hơn, rẻ hơn và chứa nhiều năng lượng hơn, các pin lithium-ion đang trở thành nguồn điện phổ biến nhất trong máy điện thoại, laptop, ô tô và cả máy bay thương mại. Tuy vậy, loại pin này lại tiềm ẩn nhiều nguy cơ gây chập điện, chúng có thể phát nổ và gây hỏa hoạn nghiêm trọng.

Theo các chuyên gia công nghệ, theo nhiều nghiên cứu cả pin Li-ion hay Li-Po đều không an toàn. Trong quá khứ, không ít trường hợp cháy nổ do loại pin này gây ra, chẳng hạn sự cố Samsung Galaxy Note7 hay MacBook Pro 15 inch vừa bị cấm bay.

Trước đó dòng 787 Dreamliner của Boeing phải ngừng hoạt động sau khi một máy bay bốc cháy ở Boston (Mỹ). Nguyên nhân là do một trong 8 viên Li-ion bị đoản mạch, dẫn tới sự cố tăng nhiệt không thể kiểm soát và truyền nhiệt sang viên pin nằm cạnh đó.

Thậm chí có một vài hãng sản xuất laptop nổi tiếng cũng buộc phải ra thông báo thu hồi laptop do nguy cơ cháy nổ từ pin như: Toshiba thu hồi hơn 100.000 pin laptop có nguy cơ cháy nổ; HP Việt Nam mới đây cũng ra thông báo về các model có trong danh sách được bán ở thị trường trong nước (những máy có pin bị ảnh hưởng bao gồm HP 450, HP 240, HP 246, HP ProBook 440 G0, HP ProBook 440 G1 và HP 1000); Lenovo thu hồi pin ThinkPad tại Mỹ do nguy cơ cháy nổ (gần 200.000 máy tính xách tay thuộc dòng ThinkPad Edge 11, 13, 14 hay T410, T510, X200, X201s... bán tại Mỹ và Canada sẽ được đổi pin mới do pin trước đây có thể gây nguy hiểm cho người dùng)...

Nguy cơ pin laptop dễ gây cháy nổ

Thực tế, có hai loại pin được sử dụng chủ yếu trên laptop là Li-ion và Li-Po nhưng đều có nguy cơ gây ra sự cố cháy nổ. Lithium-ion (Li-ion) là pin phổ biến nhất hiện nay trên sản phẩm di động, trong đó có laptop, nhờ ưu điểm ít chiếm diện tích, có thể nạp điện nhiều lần, độ bền cao, tốc độ sạc nhanh hơn nhiều so với các loại pin đời cũ hơn như NiCad, NiMH...

Về cấu tạo, Li-ion là loại pin chứa các phân tử lithium di chuyển giữa điện cực âm và dương. Để đảm bảo các phân tử lithium-ion có thể di chuyển dễ dàng giữa hai điện cực, các hợp chất (đặc tính dễ cháy và dễ bay hơi) được nén bên trong viên pin.

Khi sạc, pin sản sinh nhiệt và nếu lượng nhiệt này không được kiểm soát một cách hợp lý, nó có thể khiến hợp chất bên trong bắt lửa, thậm chí phát nổ. Những hợp chất này cũng trở nên bất ổn nếu có gì đó tác động vào viên pin.

Đối với thiết bị cỡ nhỏ như smartphone, tablet hay smartwatch, tình trạng cháy nổ dễ xảy ra hơn, do toàn bộ viên pin bị "nhồi nhét" vào một không gian chật hẹp. Sự cố thường xuất hiện khi sạc pin hoặc hoạt động nhiều, bởi lúc này viên pin sinh nhiệt và nở ra, gặp phải khung máy và bị "ép" trở lại gây nổ.

Với laptop và các sản phẩm kích cỡ lớn như xe điện, pin sẽ có dung lượng cao hơn do cần nhiều năng lượng khi hoạt động. Các loại pin laptop thường là một khối (cell), hoặc nhiều khối ghép lại với nhau. Tuy nhiên, hầu hết thiết bị dạng này đều dùng pin rời thay vì tích hợp hẳn bên trong máy.

Đối với những laptop đời mới, như MacBook Pro 15 inch, các nhà sản xuất đã đưa vào công nghệ cải tiến mang tên lithium-polymer (Li-Po). Thiết bị dùng pin dạng này thường gắn sẵn bên trong máy, không thể tháo rời.

Về cơ bản, Li-ion và Li-Po được tạo từ các thành phần hóa học chính tương tự nhau. Tuy nhiên, thay vì chất lỏng như Li-ion, pin Li-Po dùng một trong ba hình thức: chất rắn khô (đời cũ), hợp chất hóa học xốp hoặc chất điện phân giống như gel. Trong số này, phổ biến nhất là Li-Po dùng gel, thường sử dụng cho pin laptop, xe điện...

Hai loại pin này cũng có ưu, nhược điểm riêng. Li-ion mật độ năng lượng cao, không bị tình trạng khó nạp năng lượng theo thời gian và chi phí thấp, nhưng lại rất dễ cháy, nhanh lão hóa và có khả năng gây nguy hiểm nếu dùng không đúng cách, nhất là những viên pin kém chất lượng, không rõ nguồn gốc.

Trong khi đó, pin Li-Po lại khá mạnh mẽ và linh hoạt, trọng lượng nhẹ và có ít cơ hội bị ăn mòn chất điện phân. Tuy nhiên, chi phí cho nó cũng đắt hơn đáng kể so với Li-ion, lại có mật độ lưu trữ năng lượng và tuổi thọ thấp hơn.

Thế nhưng, yếu tố an toàn cho pin không chỉ là thành phần cấu tạo, bởi nó buộc phải được quản lý bởi một vi mạch điều khiển với nhiệm vụ điều tiết nạp, xả và điều chỉnh điện áp cho các linh kiện bên trong một cách hợp lý. Điều này nhằm tránh tình trạng đưa nguồn quá cao hoặc quá thấp, làm cho máy hoạt động không ổn định, thậm chí khiến pin nóng, phồng lên gây cháy nổ.

Dù tồn tại nhiều nguy cơ, các nhà sản xuất thiết bị điện tử vẫn phải sử dụng pin Li-ion, Li-Po do chưa có phương án thay thế. Trong khi chờ đợi công nghệ mới hơn, các sản phẩm di động hiện tại vẫn phải tận dụng những gì đang có.

Tất nhiên, không thể phủ nhận loại pin này vẫn nằm trong ngưỡng an toàn và số vụ cháy nổ thực tế chiếm tỷ lệ thấp nếu so sánh với lượng thiết bị di động xuất xưởng mỗi năm.

Giải pháp tránh khỏi cháy nổ khi sử dụng pin laptop

Muốn bảo vệ pin laptop trước hết hãy tìm mua và sử dụng những bộ sạc chính hãng từ nhà sản xuất phụ kiện uy tín. Không nên cắm sạc laptop thường trực vào nguồn điện, sau khi sử dụng xong cần cất đi ngay; Không sạc pin khi đặt laptop trên các mặt phẳng mềm như nệm, gối; Bảo quản pin laptop ở nơi khô ráo, tránh để pin bị ẩm ướt; Không quấn dây sạc quá chặt khiến dây bị đứt, gãy, chập mạch bên trong khi sạc gây ảnh hưởng pin và máy.

Điều quan trọng hơn cả là phải thường xuyên quan tâm đến pin laptop để sớm phát hiện những dấu hiệu pin bị lỗi như phù, phồng, nứt hay quá nóng… Từ đó tìm kiếm giải pháp khắc phục như tiến hành sửa chửa hoặc thay mới hàng chính hãng để an toàn khi sử dụng laptop.

Theo VietQ